دانشنامه تاریخی
لامپ رشته‌ای، یکی از مهم‌ترین فناوری‌های قرن نوزدهم، در اواخر دهه ۱۸۷۰ اختراع شد و واقعاً انقلابی برای زمان خود به شمار می‌رفت. با وجود اینکه طی سال‌های متوالی دانشمندان تلاش‌هایی برای ایجاد منبع نور انجام دادند، اما این لامپ رشته‌ای بود که به طور گسترده‌ای محبوب شد و نور را برای میلیون‌ها نفر قابل دسترس کرد.
قبل از اختراع لامپ رشته‌ای، منابع نور مختلفی از جمله شمع‌ها، لامپ‌های گاز و لامپ‌های الکتریکی ابتدایی توسعه یافته بودند. شمع‌ها و لامپ‌های گاز برای سال‌ها در زندگی روزمره استفاده می‌شدند، اما معایب خاص خود را داشتند: عمر کوتاه، دشواری در استفاده و هزینه‌های بالا. لامپ‌های الکتریکی اولیه، مانند لامپ با تخلیه قوسی، نیز به دلیل نور شدید و نیاز به نگهداری دائمی، در استفاده مشکل‌زا بودند.
در سال ۱۸۷۹، مخترع آمریکایی توماس ادیسون در زمینه نورپردازی الکتریکی پیشرفت بزرگی انجام داد و لامپ رشته‌ای را ثبت اختراع کرد. نقطه اصلی این اختراع استفاده از رشته کربنی بود که تحت تأثیر جریان الکتریکی قرار داشت. این رشته با گرم شدن شروع به درخشش می‌کرد و نور تولید می‌کرد، بدون اینکه شعله‌ای وجود داشته باشد که به نسبت منابع نور سنتی ایمنی بیشتری را فراهم می‌کرد.
لامپ رشته‌ای از چندین جزء اصلی تشکیل شده است. فضای داخلی لامپ با گاز بی‌اثر (معمولاً آرگون یا نیتروژن) پر می‌شود که روند سوختن رشته را کند می‌کند. مواد مقاوم به حرارت، مانند شیشه، لامپ را از آسیب‌های مکانیکی محافظت می‌کنند. در زیر ویژگی‌های اصلی فنی لامپ رشته‌ای آورده شده است:
ظهور لامپ رشته‌ای تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره مردم داشت. این لامپ فرصت‌های جدیدی برای نورپردازی هم در خانه‌ها و هم در فضای باز ایجاد کرد. با توجه به طول عمر و سهولت استفاده، لامپ رشته‌ای به تدریج جایگزین منابع قدیمی‌تر نور شد. نقش ادیسون در ایجاد سیستم‌های توزیع الکتریکی، پایه‌گذار توسعه شهرها و زیرساخت‌ها شد و برق را نه تنها برای خانه‌ها بلکه برای کسب و کارها نیز تأمین کرد.
بعد از ثبت اختراع، ادیسون لامپ رشته‌ای را در بازار معرفی کرد. با استفاده از بازاریابی و دستکاری در پتنت‌ها، او یک امپراتوری واقعی ایجاد کرد و تولید انبوه لامپ‌ها را سازماندهی کرد. در سال ۱۸۸۰، شرکت او «Edison Electric Light Company» شروع به تولید لامپ‌های رشته‌ای به صورت انبوه کرد و این امر باعث دسترسی آن‌ها به عموم مردم شد.
لامپ رشته‌ای تنها منبع نوری نبود که در آن زمان توسعه یافته بود. یکی از رقبای اصلی ادیسون، لامپ قوسی بود که توسط نیکولا تسلا اختراع شده بود و روش‌های جایگزینی برای تولید نور را ارائه می‌داد. با این حال، فناوری لامپ رشته‌ای به تدریج بهبود یافت و روش‌های جدیدی برای افزایش کارایی آن هزینه تولید را کاهش داد.
با پیشرفت فناوری‌ها، به ویژه در اواسط قرن بیستم، لامپ‌های رشته‌ای شروع به از دست دادن محبوبیت کردند. جای آن‌ها را منابع نور کارآمدتر، مانند لامپ‌های فلوروسنت و دیودهای ساطع کننده نور (LED) گرفتند. این فناوری‌های جدید به طور قابل توجهی نیاز به برق را کاهش می‌دهند و طول عمر لامپ‌های رشته‌ای را چندین برابر افزایش می‌دهند.
امروز، لامپ رشته‌ای همچنان توجه دانشمندان و مهندسان را به خود جلب می‌کند. امکان بهبود کارایی و دوستداری محیط زیست آن در حال بررسی است. در برخی کشورها، تلاش‌هایی برای احیای تولید لامپ‌های رشته‌ای در چارچوب پروژه‌های زیست‌محیطی که شامل استفاده از مواد پاک‌تر و منابع انرژی پایدار می‌باشد، در حال انجام است.
لامپ رشته‌ای به نماد پیشرفت فناوری و بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده است. اگرچه با ظهور فناوری‌های جدید محبوبیت آن کاهش می‌یابد، اما هنوز هم نشانه‌ای مهم در تاریخ بشریت باقی مانده است. اختراع لامپ رشته‌ای نشان داد که چگونه یک ایده می‌تواند جامعه را تغییر دهد و به وضوح نشان داد که علم و نوآوری قادر به بهبود کیفیت زندگی مردم هستند.