دانشنامه تاریخی
مکانیزم آنتیکیترا یک دستگاه باستانی یونانی است که دانشمندان آن را به عنوان اولین کامپیوتر آنالوگ شناخته شده می‌شناسند. این دستگاه در سال 1901 در یک کشتی غرق شده در نزدیکی جزیره آنتیکیترا کشف شد و تاریخ‌گذاری آن به حدود قرن دوم قبل از میلاد برمی‌گردد. این دستگاه منحصر به فرد یک مکانیزم پیچیده است که برای محاسبه موقعیت‌های نجومی و پیش‌بینی خورشیدگرفتگی‌ها استفاده می‌شد. مکانیزم آنتیکیترا گواهی بر دستاوردهای علمی و مهندسی بالای زمان خود است.
کشف مکانیزم به طور کاملاً تصادفی انجام شد، زمانی که باستان‌شناسان زیرآبی بقایای یک کشتی تجاری باستانی را بررسی می‌کردند. این یافته شامل تعدادی آثار برنزی و مرمری بود که مکانیزم نیز در میان آن‌ها قرار داشت. در ابتدا این مکانیزم ترکیبی از زنگ‌زدگی و تکه‌ها بود که مطالعه آن را دشوار می‌کرد. فرایند رمزگشایی و ترمیم آن بیش از یک قرن طول کشید و شامل کار پژوهشگرانی همچون جان گری و کارشناسان معاصر در زمینه پرتونگاری بود.
مکانیزم آنتیکیترا از چندین چرخ‌دنده، چرخ و دیسک‌های ساخته شده از برنز تشکیل شده است. این مکانیزم شامل حداقل 30 قطعه دندانه‌دار مختلف است که برای انجام محاسبات با یکدیگر تعامل می‌کنند. دستگاه از یک مکانیزم ساعت چرخه‌ای برای مدل‌سازی حرکات اجرام سماوی و محاسبه پدیده‌های نجومی استفاده می‌کند.
برخی از عملکردهای اصلی مکانیزم شامل تعیین موقعیت خورشید و ماه و نیز محاسبه تاریخ‌های خورشیدگرفتگی بود. با استفاده از یک مجموعه منحصر به فرد از دسته‌ها، کاربر می‌توانست تاریخی را که برای آن نیاز به محاسبه بود انتخاب کند. این مکانیزم با دقت رویدادهای مختلف سماوی و حرکات سیارات را نمایش می‌داد و پیش‌بینی‌هایی درباره خورشیدگرفتگی‌ها ارائه می‌کرد.
مکانیزم آنتیکیترا یک شیء مهم برای مطالعه تاریخ علم و فناوری است. ظهور آن به طور قابل توجهی پیش از هر نوع دیگر فناوری محاسباتی آنالوگ شناخته شده بود. پژوهشگران علمی که مکانیزم را مطالعه کرده‌اند از دقت تحلیل و ابتکار مهندسی که برای ساخت چنین دستگاه پیچیده‌ای در دوران باستان نیاز بود، یاد کرده‌اند.
مطالعه مکانیزم همچنین موجب تحریک تحقیقات بیشتر در زمینه دستگاه‌های محاسباتی آنالوگ شده است، که به نوبه خود بر توسعه نجوم و مکانیک در دوران رنسانس و سال‌های بعد تأثیر گذاشته است. باستان‌شناسان و مورخان همچنان به مطالعه این دستگاه ادامه می‌دهند تا درک کنند چگونه در زمان خود از آن استفاده می‌شد و چگونه بر دستاوردهای علمی تأثیر گذاشته است.
در چند دهه گذشته، روش‌های تحقیقاتی در مورد مکانیزم آنتیکیترا به طور قابل توجهی بهبود یافته‌اند. فناوری‌های معاصر، مانند توموگرافی اشعه ایکس و بازسازی 3D، به دانشمندان اجازه داده‌اند تا جزئیات دستگاه را بدون نیاز به باز کردن آن با دقت بیشتری مطالعه کنند.
بر اساس این تحقیقات مشخص شد که مکانیزم نه تنها موقعیت‌های اجرام سماوی را محاسبه می‌کرد، بلکه از الگوریتم‌های پیچیده‌ای استفاده می‌کرد که می‌توان آن‌ها را نمونه‌های اولیه فناوری برنامه‌پذیر دانست. واضح است که یونانی‌های باستان به سطح دانش رسیده بودند که ممکن است تا حدود قرن 18 میلادی تجاوز نشده باشد.
مکانیزم آنتیکیترا نه تنها برای علم، بلکه برای فرهنگ و فلسفه نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. وجود آن چالشی برای ایده‌ای است که تفکر علمی و ریاضی محدود به دوران‌های متأخر بوده است. توانایی‌های یونانی‌های باستان در مکانیک و نجوم افق‌های جدیدی برای درک میراث فرهنگی آن‌ها باز می‌کند.
علاوه بر این، این مکانیزم الهام‌بخش بسیاری از دانشمندان، مهندسان و حتی هنرمندان معاصر بوده است. پیچیدگی و رمز و راز آن زمینه‌ای برای بحث در مورد فناوری‌های کهن و اهمیت آن‌ها برای دنیای معاصر و همچنین اینکه چگونه چالش‌های گذشته می‌توانند از طریق نوآوری‌ها برطرف شوند، فراهم می‌سازد.
مکانیزم آنتیکیترا نه تنها یک دستاورد برجسته در علم و فناوری یونان باستان است، بلکه یک памятник مهم برای هوش بشری نیز می‌باشد. پیچیدگی و قابلیت‌های عملکردی آن نشان می‌دهد که حتی در دوران باستان، انسان‌ها درک بالایی از مکانیک و نجوم داشتند. کشف و مطالعه این مکانیزم افق‌های جدیدی برای بررسی تاریخ علم و فناوری باز می‌کند و اهمیت حفظ و مطالعه میراث تمدن‌های باستانی را مشخص می‌سازد.