ऐतिहासिक विश्वकोश
नॅपोलियन बोनापार्ट (१७६९–१८२१) हा फ्रेंच सेनापती आणि राज्यकर्ताही होता, जो युरोप आणि जगाच्या इतिहासात महत्त्वपूर्ण योगदान देत होता. तो कॉर्सिका द्वीपावर जन्मला आणि त्याचा जीवनातील संघर्ष, प्रतिभा आणि शोकाचे प्रतीक बनले.
नॅपोलियनचा जन्म १५ ऑगस्ट १७६९ रोजी अयाच्चो, कॉर्सिका येथे एका लहान नoble परिवारात झाला. त्याचे प्राथमिक शिक्षण ब्रीएननमधील लष्करी शाळेत झाले आणि नंतर पॅरिसमध्ये लष्करी शाळेत गेले. नॅपोलियनने लवकरच सैन्याच्या गोष्टींमध्ये रस दाखवला आणि तो तोटली आर्टिलरीचा अधिकृत झाला.
फ्रेंच क्रांतीच्या सुरूवातीस नॅपोलियनने क्रांतिकारक शक्तींच्या बाजूने उभा राहिला. १७९३ मध्ये त्याने टुलोनच्या वेढ्यात एक महत्त्वाची भूमिका निभावली, ज्यामुळे त्याला ब्रीगेडियर जनरलची पदवी मिळाली. १७९६ मध्ये तो इटालियन सैन्याचा सरचिटणीस म्हणून नियुक्त झाला, जिथे त्याने ऑस्ट्रियन्स आणि त्यांच्या सहयोगींवर अनेक जलद विजय मिळवले.
इटलीतील यशस्वीरित्या चाललेल्या मोहिमांनंतर नॅपोलियन फ्रेंच लोकांमध्ये लोकप्रिय नायक बनला. १७९९ मध्ये त्याने '१८ ब्रूमेरे' म्हणून जाणवणारा राजकीय उलथापालथ केला आणि कन्सुलेटची स्थापना केली, फ्रांसचा पहिला कन्सुल बनला. त्याचे शासकत्व अनेक सुधारणा घडवून आणले, ज्यात नॅपोलियन कोड तयार करणे समाविष्ट आहे, जे अनेक देशांमध्ये आधुनिक नागरिक कायद्याचा आधार ठरला.
१८०४ मध्ये नॅपोलियनने फ्रान्सचा सम्राट म्हणून स्वतःला घोषणा केली. तो देशात सुव्यवस्था पुनर्स्थापित करण्याचा आणि युरोपमध्ये फ्रान्सचा प्रभाव वाढविण्याचा प्रयत्न करत होता. नॅपोलियनने ऑस्टरलीट्झ (१८०५) आणि येने (१८०६) येथे विजय मिळवणाऱ्या अनेक यशस्वी लष्करी मोहिमा आयोजित केल्या. त्याची रणनीती आणि तंत्रज्ञान जगभरातील लष्करी अकादम्यांमध्ये अभ्यासले जातात.
नॅपोलियানের शासकत्वाच्या काळात नॅपोलियन युद्धांचा साक्षात्कार झाला, ज्यांनी युरोपच्या मोठ्या भागावर प्रभाव टाकला. त्याने फ्रान्स, इटली, नेदरलँड्स आणि जर्मनी आणि स्पेनच्या काही भागांसह एक विशाल साम्राज्य निर्माण केले. मात्र, त्याच्या महत्त्वाकांक्षा इतर युरोपियन साम्राज्यांशी, जसे की ब्रिटन, रशिया आणि ऑस्ट्रिया यांच्याशी संघर्षात परिणाम झाला.
यशांच्या व्यापाने असताना, नॅपोलियनला गंभीर आव्हानांमध्ये सामोरे जावे लागले. १८१२ मध्ये त्याने रशियावर एक अयशस्वी मोहिम सुरू केली, जी त्याच्यासाठी त्याच्या सैन्याची प्रचंड हानी झाली. परिणामी, त्याचे शत्रु एकत्र आले आणि १८१४ मध्ये नॅपोलियनला सिंहासनाचा वंचित व्हावे लागले आणि तो एल्बा द्वीपावर निर्वासित झाला.
१८१५ मध्ये नॅपोलियन फ्रान्सवर परत आला आणि पुन्हा सत्ता मिळवली, परंतु त्याचे शासन फक्त १०० दिवसांचे होते. त्याला वॉटरलूच्या लढाईत भयानक पराभवाचा सामना करावा लागला आणि पुन्हा निर्वासित झाला, यावेळी दूरच्या सेंट हिलेन द्वीपावर, जिथे त्याने आपले संपूर्ण जीवन व्यतित केले.
नॅपोलियन बोनापार्टने इतिहासात एक खोल ठसा सोडला. कायदा, शिक्षण आणि सरकारी व्यवस्थेमध्ये त्याच्या सुधारणा अनेक देशांवर प्रभाव टाकलेल्या आहेत. नॅपोलियन हा महत्त्वाकांक्षा आणि शोकाचे प्रतीक बनला, त्याची व्यक्तिमत्त्व आणि क्रियाकलाप आजही इतिहासकारांमध्ये आणि समाजशास्त्रज्ञांमध्ये चर्चा व्यक्त करत आहेत.
नॅपोलियनच्या व्यक्तिमत्त्वाने अनेक कला, साहित्य आणि चित्रपटांमध्ये प्रेरणा दिली. त्याचा चित्र अभिजात नेता म्हणून बनला आहे, आणि त्याची जीवनकथा जगभरात अभ्यासली जाते आणि चर्चा केली जाते. नॅपोलियन हा एक सर्वाधिक प्रसिद्ध आणि वादग्रस्त ऐतिहासिक व्यक्तिमत्त्वांपैकी एक आहे.
नॅपोलियन बोनापार्ट ही फक्त एक ऐतिहासिक व्यक्तिरेखा नाही तर बदलांच्या युगाचा प्रतीक आहे, जेव्हा जुने व्यवस्थांनी आपल्या पायऱ्यांना पाडले आणि नवे उभे राहिले. त्याचा जीवन, गरीब कॉर्सिकन पासून सम्राटापर्यंत, दृढ इच्छाशक्ती आणि प्रतिभा इतिहासाचा प्रवास कसा बदलू शकतो हे दर्शवते. पतनांच्या अनुषंगाने, नॅपोलियनचे वारसा आजही जगभरातील लोकांना प्रेरित करत आहे.