تاریخی انcyclopedia
د آمونیت کلتور، چې د اوسنۍ اردن په سیمه کې موجوده وه، د منځني ختیځ په تاریخ کې یوه له مهمو لرغونو کلتورونو څخه ده. د پیړیو په اوږدو کې، آمونیتانو د دې سیمې په تاریخ کې خپل ونډه ورکړې، خپله کلتور، هنر او سوداګرۍ یې وده کړې. د دوی پایتخت، ربات آمون، چې نن ورځ د عمان په نوم پیژندل کیږي، یوه مهمه سیاسي او اقتصادي مرکز ګرځیدلې ده.
آمونیتان د تارخي صحنې کې په نهمه پیړۍ مخکې له میلاد کې څرګند شول، کله چې دوی د مرکزي اردن په سیمه کې یوه غالب ځواک جوړ شو. د دوی سلطنت یوه ستراتیژیکه موقعیت درلود چې د هغه وخت دوه لویو طاقتونو - مصر او اسور - تر منځ و. دا موقعیت د سوداګریزو لارو ته د لاسرسي تضمین وکړ او د اقتصاد د پرمختګ لامل شو. آمونیتان د سیمي قبیله وه او هغه ژبه یې ویله چې د نورو لرغونو سیمي ژبو لکه عبري او ارامي سره نږدې وه.
د آمونیتانو سیاسي سیستم ملوکیتي و، چې پاچا د ټولنې په سر کې و. د آمونیتانو پاچهان، لکه نبوخوذنصر دویم، مطلق واک درلود او د ځمکې په واسطه د الهی استازو په توګه پيژندل کیدل. د دوی په مشرتابه کې یوه پېچلې اداري سیستم موجود و چې د مالیې ټولګه، عدلیه او د سرچینو اداره کولو لپاره مسؤل و. پدې کې، کاهنان او شتمنې کورنۍ هم مهمه ونډه لرله، چې په پاچا باندې اثر درلود او په پریکړو کې دخیل وې.
د آمونیتانو اقتصاد د کرنې، څاروی پالنې او صنعت پر بنسټ و. دوی پسه، بزه او لوی څاروي روزل، او همدارنګه د خټو، غنمو او زیتونو کرنه کوله. سوداګري د دوی په ژوند کې مهم رول درلود، ځکه د عمان موقعیت د سوداګریزو لارو په اوښتو کې د توکو تبادله اسانه کوله. آمونیتان د پشم، شرابو او زیت د تیل صادرات کول او د ګاونډیو هیوادونو څخه فلزات او ګرانبیه توکي واردول.
د آمونیتانو کلتور ژور مذهبي و او د ګڼو خدایانو سره یې عبادت شامل و، چې پکې مولوک او استارت ځانګړي وو. د دوی په مذهبي عملونو کې د قرباني کولو رسوم او جشنونه شامل وو، چې د ټولنیزې ژوند یوه مهمه برخه وه. د ارخيولژیکي موندنو ښودنې ښودلې چې آمونیتان معابد جوړولې، چیرته چې مذهبي مراسم ترسره کیدل او جشنونه ایستل کیدل.
د آمونیتانو هنر د مهارت لوړه کچه درلوده. دوی د پیچلو نمونوي سره آتشې توکي جوړولې، او همدارنګه د خټو کيدو هنر. آمونیتان اکثراً خپل خدایان، حیوانات او د ورځني ژوند صحنې انځورولې، چې دا د معاصر څیړونکو لپاره د دوی کلتور او نړۍ لید ښه پوهیدو زمینه برابره کړې.
د آمونیتانو معماري میراث کې د قلعه ګانو او معبدونو شامل دي چې د محلي ډبرې په کارولو سره او د لرغوني منځني ختیځی معمارۍ د عنعناتو سره سم جوړیې شوې. د کلاګانو، لکه د ربات آمون پاملرنې، ستراتیژیک اهمیت درلود او د بهرنیو دښمنانو څخه د ساتنې لپاره کارول کیدل. معبدونه چې د محلي خدایانو عبادت ته وقف شوي وو، ښکلي جوړښتونه و، چې د کټ او فریسکو سره مزین وو.
آمونیتان د ګاونډیو قومونو، لکه موابیتانو او ایدومیانو سره فعاله اړیکه درلوده. دغه اړیکې کله کله سوله ییزې وې، مګر اکثره وخت د منابعو او اراضي لپاره شخړو سره مل وې. په تاریخي ثبتونو کې د آمونیتانو او د دوی ګاونډیو ترمینځ د جګړو یادونه کیږي، کوم چې د سیمې د کشیدګۍ ښکارندوی کوي.
د آمونیتانو کلتور په اردن کې ژور نښې پریښودې. که څه هم د دوی دولت په شپږمه پیړۍ مخکې له میلاد کې له منځه لاړ، د دوی کلتوري میراث په اوسنۍ ټولنه کې ژوندی پاتې دی. د عصري عمان په سیمه کې ترسره شوي ارخيولژیکي حفري ټیکنالوژي نوې حقایق د آمونیتانو د ژوند، د دوی باورونو او عنعناتو په اړه څرګندوي.
نن ورځ، آمونیتان د اردن د تاریخي هویت یوه مهمه برخه ګرځیدلې. د دوی میراث څیړونکو او سیلانیانو ته الهام ورکوي، چې د دې سیمې د کلتور شتمني پوهیدلو هڅه کوي. د آمونیتانو سره تړاو لرونکي بې شمېره تاریخي یادګارونه او اثاثې د مطالعې او ساتنې موضوعات دي، چې دا میراث د راتلونکو نسلونو لپاره ساتل یقینی کوي.
د آمونیتانو کلتور د منځني ختیځ په تاریخ کې مهم عنصر و. د دوی په کلتور، سیاست او اقتصاد کې لاسته راوړنې نن ورځ هم په دې سیمه کې اغیزه لري. د دوی د ژوند مطالعې موږ سره مرسته کوي چې د تاریخي پروسو په اړه ګوته ونیسو چې د اوسنۍ اردن او د هغې ټولنې شکل ورکړی دی.