تاریخی انcyclopedia
مالیزیا یوه څو ژبنۍ او څو کلتوره لرونکې هېواد دی، چیرې چې د ژبو تنوع د ملي هویت او ورځني ژوند یوه مهمه برخه ده. مالیزیايي ژبه، یا مالایي ژبه (Bahasa Malaysia)، رسمي ژبه ده، مګر په دې هېواد کې ګڼ شمېر نورې ژبې هم کارول کیږي، چې د ټولنې د نژادي او کلتوري پیچیده جوړښت انځور وړاندې کوي. د مالیزیا د ژبنۍ تګلاره او د ژبې ځانګړتیاوې د مختلفو نژادي ګروپونو او ملي اقلیتونو ترمنځ د همغږۍ په ساتنه کې کلیدي رول لري.
د مالیزیا رسمي ژبه Bahasa Malaysia (مالایی یا مالایي ژبه) ده. دغه ژبه د آسترونیزيایي ژبو خاندان پورې اړه لري او د هغو ژبې یوه بڼه ده چې په مالیزیا، سینګو پور، بروني او اندونیزیا کې کارول کیږي، چې ځینې توپیرونه په قاموسي محتوا او تلفظ کې لري. په مالیزیا کې، مالایي ژبه د بریتانیا نه د خپلواکۍ تر لاسه کولو وروسته په ۱۹۵۷ کال کې د رسمي ژبې په توګه غوره شوه، چې دا د ملي یووالي د جوړولو پروسې یوه مهمه برخه شوه.
Bahasa Malaysia د تعلیم، رسمي اسنادو، قوانین او د دولتي ادارو سره د اړیکو لپاره لازمي ژبه ده. دا د دولت په ټولو سطحو کې کارول کیږي او په دغه هېواد کې د نژادي اړیکو لپاره اساسې ژبه ده. دغه ژبه همدارنګه د هیواد د ټولو اتباعو د برابروالي په تظمین کې مهمه رول لوبوي، ځکه چې دا د مختلفو نژادي ګروپونو د ادغام ملاتړ کوي.
سره له دې چې Bahasa Malaysia د یوازیني رسمي ژبې حیثیت لري، مالیزیا یوه څو ژبنۍ هېواد دی. د مالایي ژبې سره، په هېواد کې فعالې ګڼ شمېر نورې ژبې هم کارول کیږي، چې د نفوس د نژادي تنوع انځور وړاندې کوي.
د دغو ژبو له جملې، چینایي ژبه ده، چې مختلفو لهجو سره استازیتوب کوي، چې پکې تر ټولو پراخه ماندارین، کانتونیز او هاکا شامل دي. چینایان د مالیزیا د نفوس یوه مهمه برخه جوړوي او د دوی ژبني دودونه په ورځني ژوند کې پیړۍ ته ثابت پاتې دي، په ځانګړې توګه په سوداګرۍ او سوداګرۍ کې. ماندارین لهجه، په ځانګړې توګه، په تعلیمي ادارو او رسنیو کې کارول کیږي، او د چینایي قوم د لوړحالت سره پراخه دی.
د هندوستاني ټولنې په منځ کې د تامیلي، تیلګو او مالایام په شان ژبې کارول کیږي. تامیلي ژبه په مالیزیا کې اوږده تاریخ لري او یوازې په ورځني ژوند کې نه، بلکه د څو تعلیمي ادارو کې هم کارول کیږي. تامیلي ورځپاڼې، راډیو او تلویزیون د هندوستاني قوم د ژبې د ساتلو او پرمختګ په برخه کې مهم رول لري.
سربیره پر دې، په مالیزیا کې د بومي خلکو ژبې هم عامې دي، لکه اوبانګ اسلي، چې د آسترونیزيایي ژبو یوې ډلې استازیتوب کوي، او د دې ژبو ویونکي لږ شمیر لري، مګر د دې هېواد په ژبني سیاق کې د دوی رول لا هم مهم دی.
مالیزیا د ژبنۍ تګلاره د هېواد په ژبني وضعیت کې مهم رول لري. د خپلواکۍ تر لاسه کولو راهیسې، د مالیزیا حکومت د څو نژادي قومونو د یووالي لپاره د مالایي ژبې ترويج باندې کار کړی، او دا په تعلیمي سیستم کې ننوځي. د مالیزیا تعلیمي سیستم د کودکستان څخه تر پوهنتون پورې د مالایي ژبې تعلیم وړاندیز کوي، مګر په عین حال کې د اقلیتونو لپاره د نورو ژبو د زده کړې امکان هم ساتل شوی، چې د نژادي ګروپونو ته دا فرصت ورکوي چې خپلې ژبنۍ او کلتوري ځانګړتیاوې وساتي.
د ژبنۍ تګلارې یوه له مهمو ګامونو څخه دا وه چې مالایي ژبه د ښوونځیو د زده کړو لپاره د اساسي ژبې په توګه معرفي شوه، چیرې چې د زده کړې په لومړیو مرحلو کې دې ژبې ته د عامي اړیکو وسیله په توګه ځانګړی پام کېږي، او بیا په لوړ ټولګیو کې نورې ژبې، لکه انګلیسي، چینایي او تامیلي، معرفي کیږي. په وروستیو کلونو کې، انګلیسي، د دویم رسمي ژبې په توګه، هم د هېواد د تعلیمي سیسټم په برخه کې مهم ځای نیسي. دا د دې لپاره ترسره شوی چې د مالیزیا اتباع د نړیوالې نړۍ سره د ګډون لپاره چمتو کړي او د دوی د اقتصادي او کلتوري افق پراخول.
مالیزیا د ژبنۍ تګلاره یوازې د تعلیم پورې محدود نه دی. محلي ادارې هم د رسنیو، تلویزیون او انټرنیټ کې د Bahasa Malaysia کارولو ترويج کوي، او همدارنګه په عامه ادارو کې. د دې لپاره مختلف کلتوري او ژبني نوښتونه ترسره کیږي، لکه د مالایي ژبې د ادبیاتو ملاتړ او د منځنۍ اړیکو لپاره د ترجمه ټیکنالوژیو پراختیا.
ژبنی تنوع نه یوازې د شتمنۍ یوه سرچینه ده، بلکې په ټولنیز او سیاسي سیاق کې ځینې ننګونې هم رامینځته کوي. په مالیزیا کې د ژبو تنوع کله ناکله د مختلفو نژادي او کلتوري ګروپونو ترمنځ د اړیکو په جوړولو کې ستونزې رامنځته کوي، په ځانګړې توګه کله چې د ټولنیز ادغام او سیاسي پروسې خبرې وي. مګر د هېواد چارواکو د دې لپاره یو شمېر تدابیر اخیستي، ترڅو د هر نژادي او ژبني ګروپ اړتیاوې په پام کې نیولو سره متوازن تګلاره یقیني کړي، په داسې حال کې چې د رسمي او دولتي چارو کې د Bahasa Malaysia کارولو ته هم ملاتړ ورکوي.
همداراز، زیات شمیر مالیزیان د ورځې په ژوند کې خپلې مورنیو ژبو ته دوام ورکوي، چې دا د هر نژادي ډلې د کلتوري دودونو پیاوړتیا کې مرسته کوي. دا څو ژبنیوالی د مالیزیا د ملي هویت یوه مهمه ځانګړتیا ده، چیرې چې هره ژبه د کلتوري ورثې نه جلا نه ده.
د انګلیسي ژبه په مالیزیا کې ځانګړې معنا لري، په ځانګړې توګه په اقتصادي او سیاسي سیاق کې. د بریتانیا د استعماري واکمنۍ په دوره کې، انګلیسي ژبه د ادارې او سوداګرۍ ژبه شوه، او که څه هم وروسته له خپلواکۍ، مالیزیا د رسمي ژبې په توګه Bahasa Malaysia غوره کړه، انګلیسي لا هم په یو شمېر برخو کې کارول کیږي.
د انګلیسي ژبه په لوړې تعلیمي ادارو کې په پراخه کچه کارول کیږي، او همدارنګه په نړیواله سوداګرۍ او علمي څیړنو کې. تر دې دمه، انګلیسي دویمه ژبه ده چې په ښوونځیو او پوهنتونونو کې زده کیږي، او ډیر شمیر مالیزیان په دې کې ښه خبرې کوي. دا د مالیزیا د نړیوالې ټولنې سره اړیکې پیاوړې کوي او د دې رول په نړیواله کچه زیاتوي.
د مالیزیا ژبني وضعیت د دې مثال دی چې څنګه څو ژبنۍ کولای شي د کلتوري شتمنۍ او ټولنیز همغږۍ لپاره بنسټ جوړ کړي. رسمي ژبه، Bahasa Malaysia، د ملي اتحاد یوه مهمه برخه ده، مګر د مختلفو نژادي ګروپونو او ژبو لرونکې ټولنه د خپلو اتباعو ژبني دودونه ساتلو او پرمختګ ته اجازه ورکوي. د مالیزیا ژبنۍ تګلاره د نژادي او ژبني ګروپونو ترمنځ د برابروالي او احترام ساتلو لپاره ده، چې هېواد ته د کامیاب څو ژبنۍ او څو کلتوری ټولنې مثال ورکوي.