تاریخی انcyclopedia
تایوان تاریخي اسناد د هیواد د پرمختګ مهم شاهدان دي، چې د هغې د سیاسي، ټولنیز او کلتوري ژوند کلیدي نقطې څرګندوي. دغه اسناد یوازې د داخلي تاریخ پوهیدو کې نه بلکې د بهرنیو ځواکونو د نفوذ په پوهیدو کې هم مرسته کوي. ډیرې یې د ملي هویت لپاره لوی اهمیت لري او د حقوقي او ټولنیزو بدلونونو په اړه د پیړۍ په اوږدو کې د مطالعې لپاره بنسټ جوړوي. په دې حالت کې څو د تایوان د مشهور او مهم تاریخي اسنادو په څیر د پام وړ دي چې په عصري دولت او د هغې د مؤسساتو په جوړولو کې مهم تاثیر درلود.
پاله کانن د سپېڅلو متنونو مجموعه ده، چې د تیریاواد بودیزم لپاره بنسټ جوړوي، کوم چې د تایوان رسمي مذهب دی. دا کانن په پاله ژبه ترتیب شوی و او په تایوان کې د مذهبي ژوند یوه نه بیلېدونکۍ برخه ګرځیدلې. پاله کانن درې اصلي برخې لري: وینیا (د راهبان د ژوند قواعد)، سوتا (د بودا وعظونه) او ابیدامما (فلسفي تعلیمات). سره له دې چې دا کانن په مختلفو جنوبي ختیځ آسیا کې د څو پیړیو په ترڅ کې ترتیب او تصویب شوی، د تایوان لپاره د دې اهمیت نه شي کمزوری کیدی.
کانن د تایوان د کلتور او زده کړې په پراختیا کې مهم تاثیر درلود. دا د راهبانو د روزنې، بودیزم د تدریس او مذهبي او ټولنیزو مسلو د حل لپاره کارول شوی. همدا پاله کانن د تایوان د ډیرې عصري بودیزم ټکو د بنسټ په توګه و، چې اخلاقي او فلسفي آثار شاملوي. د کانن اهمیت همدا دی چې دا د بودیزم او د تایوان د حقوقي نظام تر منځ د اړیکو سبب شوی، د قانون لپاره مذهبي او اخلاقي بنسټونه رامینځته کړي.
د ۱۹۰۱ کال د ملکې فرمان د ملکیت حق د تایوان په حقوقي اصلاحاتو کې مهم پړاو و، چې د پادشاه چولالونګکارن (راما V) د واکمنۍ په دوره کې صادر شو. دا فرمان د ځمکنیو اړیکو د سیستم سمبالولو او د ملکیت د حقوقي بنسټ د ټینګولو لپاره معرفي شو. تر دې دمخه، ډیری ځمکني مسلې په تایوان کې د دودیزو لارو چارو له مخې حل کیدلې، چې ډیر ځله د ځمکنیو شخړو او ګډوډۍ لامل شوي.
د دې فرمان په مرسته، پادشاه چولالونګکارن غوښتل یوه مرکزي اداره د ځمکنیو سرچینو او د ملکیت د حقوقو لپاره رامینځته کړي، چې د عصري حکومت اړتیاوو سره سمون ولري. دې فرمان په ځمکني قانون کې حقوقي اصلاحاتو ته لاره هواره کړه، چې د ملکیت دقیقې سرحدونه او د اتباعو د حقوقو په اړه پیژندنه رامینځته کړه. دا سند د تایوان د حقوقي نظام د راتلونکي پرمختګ لپاره مهم ګام و او د هیواد ټولنیزو او اقتصادي بدلونونو ته وده ورکړه.
د تایوان د تاریخي اسنادو له ډلې څخه یو له خورا مهمو اسنادو د ۱۹۳۲ کال د اساسي قانون دی، چې د اساسي پادشاهۍ د پیوستون او د پارلمانتاریزم د معرفي کولو بنسټ شو. دا اساسي قانون د سیاسي انقلاب نتیجه وه، په ترڅ کې چې مطلقه پادشاهۍ له منځه لاړل او تایوان د اساسي پادشاهۍ ته واوښت. د ۱۹۳۲ کال اساسي قانون د قدرت د تقسیم او د مدني حقوقو مهمې اصول وټاکل، او د هیواد لپاره د ډیموکراتیکو اصلاحاتو بنسټونه جوړ کړل.
د ۱۹۳۲ کال اساسي قانون د تایوان تاریخ کې لومړی سند و، چې د پادشاه قدرت محدود شو او د خلکو د انتخاب شویو استازیو، د پارلمان او د محلي حکومت د انتخاب شوو ارګانونو سیستم معرفي کړ. دا سند د تایوان د سیاسي او حقوقي نظام لپاره د څو لسیزو لپاره بنسټ جوړ کړ. سره له دې چې وروسته اساسي قانون مختلفو بدلونونو او ترمیمونو ته مخامخ شو، د ۱۹۳۲ کال د دې قانون تصویب د تایوان تاریخ کې یوه مهمه لحظه وه، چې د سیاسي بدلونونو او ډیموکراتیزیشن دورې ته لاره هواره کړه.
د تایوان د ۱۹۹۷ کال اساسي قانون، چې همدارنګه "د خلکو اساسي قانون" په توګه پیژندل کیږي، د هیواد د سیاسي ژوند کې مهمه برخه لري او د تایوان په تاریخ کې یو له مهمو اسنادو څخه دی. دا د سیاسي بی نظمي او اقتصادي بحران په شرایطو کې تصویب شو، او همدارنګه د پراخو اعتراضونو او د خلکو د فشار وروسته، چې د دولت په اداره کې د اصلاحاتو غوښتنه کوله. د ۱۹۹۷ کال اساسي قانون د تایوان په سیاسي نظام کې مهم بدلونونه راوست، د ورځې د خلکو حقوق او ازادۍ ته وده ورکړه، او د پارلماني ډیموکراسي رول ډیر کړ.
د ۱۹۹۷ کال اساسي قانون یوه له مهمو ځانګړتیاوو څخه د خلکو حقوقو او ازادیو ته پراختیا ورکول، د قضایي واک د خپلواکۍ ټینګول او د مدني ټولنې پیاوړتیا ده. اساسي قانون همدارنګه د حکومت او سیاسي ګوندونو د فعالیت د کنټرول سخت میکانیزمونه معرفي کړې، د خلکو په وړاندې د حکومتونو شفافیت او مسولیت لوړوي. دا سند همدارنګه مهم ټولنیزې اصلاحات معرفي کوي، په ګډون د خپلواکو موسسو، لکه د ملي بشري حقونو کمیسون او د ملي انتي فساد ادارې د جوړولو.
د بشري حقونو اعلامیه، چې تصویب یې د ۲۰ پیړۍ په نړیوالو مسایلو کې د تایوان د نقش یوه برخه وه، همدارنګه د هیواد په تاریخ کې مهم ځای لري. سره له دې چې تایوان د داسې اعلامیې د تصویب په لومړیو هیوادونو کې نه و، دا پیښه د هیواد په دننه کې د بشري حقونو او د ډیموکراتیکو ارزښتونو د پرمختګ کې مهمه ونډه لرله. اعلامیه د خلکو د اساسي حقوقو او ازادیو، لکه د بیان د آزادۍ حق، د کار حق، د زده کړې حق او د روغتیا پاملرنې حق وټاکي.
د بشري حقونو اعلامیه د تایوان لپاره د نړیوالې ټولنې سره د ادغام په لاره کې مهم ګام و او د ملي قانون سازۍ کې مهم بدلونونه راوست، چې د هیواد په اړه د بشري حقونو وضعیت ته وده ورکړه. دا سند همدارنګه د تایوان په ټولیز پوهه کې د پام وړ تاثیر درلود، چې د فرد حقوقو او ازادیو ته د ډیر احترام هڅونه کوي. له دې مودې راهیسې، د بشري حقونو لپاره مبارزه د مختلفو حقوقي ابتکاراتو په چوکاټ کې ادامه لري، چې د دولت د سیاست یوه نه بیلېدونکې برخه ګرځیدلې.
تایوان تاریخي اسناد د ملي هویت او دولت د جوړولو په برخه کې مهم رول لري. دا اسناد نه یوازې د هیواد سیاسي او ټولنیز پرمختګ څرګندوي، بلکې د نوي حقوقي او ټولنیزو معیارونو په منلو کې د خلکو د ژوند د ښه کولو لپاره د هغې هڅه هم څرګندوي. د ۱۹۳۲ کال او ۱۹۹۷ کال اساسي قانونونه، او همدارنګه نور قانوني توکې، د تایوان په معاصر ټولنه باندې تاثیر لري، د دې لپاره بنسټ برابروي چې دا لا نور پرمختګ او ډیموکراتیزیشن وکړي. د دې تاریخي اسنادو پوهه د هیواد په اړه د بدلیدو او د هغو چلنجونو د پوهیدو لپاره مهمه ده چې تایوان په عصري سیاسي او ټولنیز نظام کې ورسره مخ دی.