دانشنامه تاریخی
زبان بخشی جدایی ناپذیر از هر ملتی است و کرواسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. زبان کرواسی یکی از عناصر مهم هویت ملی و فرهنگ است. این زبان وسیله رسمی ارتباط در کشور است و یکی از نمادهای بارز مردم کرواسی به شمار می‌رود. در این مقاله ویژگی‌های زبانی کرواسی، از جمله تاریخ، ساختارهای گرامری، لهجه‌ها و همچنین تأثیر زبان‌های خارجی بر توسعه زبان کرواسی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
زبان کرواسی تاریخ طولانی و غنی دارد که ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد. این زبان بر اساس لاتین عامیانه شکل گرفته است که پس از فتح روم در کرواسی رواج یافت. در طول قرن‌ها، زبان کرواسی به طور موازی با دیگر زبان‌های اسلاوی توسعه یافته اما تحت تأثیر قوی زبان‌های لاتین، ایتالیایی و آلمانی باقی مانده است.
در ابتدا، زبان کرواسی به شکل نوشتاری با استفاده از گلاگولیتس — الفبای باستانی اسلاوی — استفاده می‌شد. بعدها، در قرون وسطی، به عنوان خط اصلی برای کرواسی‌ها، سیریلیک پذیرفته شد و با توسعه انسان‌گرایی و رنسانس، لاتین به طور گسترده‌تری استفاده شد. این زبان به توسعه خود ادامه داد و تا قرن نوزدهم استانداردهای واضح‌تری برای زبان کرواسی شکل گرفت که منجر به تثبیت آن به عنوان زبان ادبی شد.
زبان رسمی کرواسی پس از کسب استقلال در سال 1991 زبان کرواسی شد. از آن زمان، این زبان به وسیله اصلی ارتباط در مؤسسات دولتی، در حوزه‌های آموزشی و فرهنگی و همچنین در رسانه‌ها تبدیل شده است.
زبان کرواسی دارای سیستم فونتیکی واضح و مشخصی است که به این معناست که کلمات به همان شیوه‌ای تلفظ می‌شوند که نوشته می‌شوند. این یکی از ویژگی‌های متمایز کننده زبان کرواسی از دیگر زبان‌های اسلاوی است، مانند زبان صربی یا بوسنیایی. در زبان کرواسی ترکیبات صوتی پیچیده‌ای وجود ندارد که ممکن است تلفظ را دشوار کند.
یکی از ویژگی‌های بارز زبان کرواسی وجود حروفی است که صداهایی را منتقل می‌کنند که در دیگر زبان‌ها یافت نمی‌شود. به عنوان مثال، صداهای "č"، "ž"، "đ"، "nj" دارای تلفظ خاصی هستند و نیاز به دقت بیشتر از سوی گویندگان زبان برای بیان آنها دارد. به طور کلی، زبان کرواسی دارای صدایی ملایم، نرم و با لحن موزون است.
یکی دیگر از ویژگی‌های مهم، تأکید بر کلمات است. تأکید در زبان کرواسی می‌تواند بر روی هجای اول یا آخر باشد که به زبان خاصی هارمونی و ریتم می‌بخشد. بر خلاف برخی دیگر از زبان‌ها، در زبان کرواسی تأکید تأثیر تعیین کننده‌ای بر معنای کلمه ندارد، که این امر درک آن را آسان‌تر می‌کند.
گرامر زبان کرواسی یک سیستم گرامری اسلاوی معمولی است با چند تفاوت. این زبان هفت حالت دارد که برای یادگیرندگان زبان یک سیستم نسبتاً پیچیده است. این حالات شامل حالت nominative، genitive، dative، accusative، instrumental، locative و vocative است. هر اسم، صفت و ضمیر در زبان کرواسی بسته به حالت تغییر می‌کند که به زبان انعطاف و دقت می‌بخشد.
در زبان کرواسی سه جنس وجود دارد: مذکر، مؤنث و خنثی. اسم‌ها، صفات و افعال در جنس و عدد توافق دارند که این امر یادگیری را پیچیده‌تر می‌کند. افعال در زبان کرواسی دارای سه زمان هستند — حال، گذشته و آینده — و همچنین بر اساس اشخاص و اعداد تغییر می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های جالب وجود جنبه‌ها در افعال است. زبان کرواسی افعال کامل و ناقص را متمایز می‌کند که این امکان را می‌دهد تا ویژگی‌های زمانی و کیفی عمل را به دقت بیان کنیم. برای مثال، فعل "pisati" (نوشتن) — نوع ناقص است، در حالی که "napisati" (نوشتن) — نوع کامل است، که این امکان را می‌دهد تا هم فرآیند و هم اتمام آن را به دقت بیان کرد.
زبان کرواسی چندین لهجه دارد که بسته به منطقه کشور متفاوت است. این لهجه‌ها را می‌توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد: چاکاوی، کایکاوی و شتوکاوی. هر کدام از این لهجه‌ها ویژگی‌های خاصی در تلفظ، گرامر و واژگان دارند که زبان کرواسی را به شدت متنوع می‌کند.
لهجه چاکاوی عمدتاً در سواحل دریای آدریاتیک و همچنین در جزایر رایج است. این لهجه با لحن خاصی و تلفظ ویژه‌ای از حروف صداشناخته می‌شود. لهجه کایکاوی در قسمت‌های مرکزی کرواسی استفاده می‌شود، در حالی که لهجه شتوکاوی رایج‌ترین است و به عنوان پایه‌ای برای زبان ادبی استاندارد کرواسی عمل می‌کند.
با وجود وجود لهجه‌های مختلف، زبان کرواسی در سراسر کشور قابل فهم باقی مانده است. در دهه‌های اخیر، زبان استاندارد به تدریج لهجه‌ها را به ویژه در محیط‌های شهری تحت فشار قرار داده ولی در مناطق روستایی و برخی مناطق، استفاده از اشکال لهجه‌ای ادامه دارد.
زبان کرواسی تحت تأثیر بسیاری از زبان‌های خارجی قرار گرفته است که این امر ناشی از تاریخ چندصد ساله کشور است. یکی از تأثیرات قوی، تأثیر زبان لاتین بوده است که در واژگان، به ویژه در اصطلاحات علمی و حقوقی، باقی‌مانده است. لاتین همچنین تا قرن سیزدهم در نوشتار استفاده می‌شد و در برخی متون مذهبی نیز به کار می‌رفت.
در طول دوره قرون وسطی، زبان کرواسی تحت تأثیر زبان ایتالیایی قرار گرفت، به ویژه در سواحل که تعداد زیادی بازرگان و مستعمره‌نشین از ایتالیا زندگی می‌کردند. این تأثیر نیز بر واژگان و تلفظ اثر گذاشته است.
در قرن نوزدهم و بیستم، کرواسی تغییرات سیاسی و فرهنگی مختلفی را تجربه کرد که به نفوذ زبان‌های آلمانی و مجاری، به ویژه در زمینه‌های اداری و نظامی کمک کرد. تأثیر این زبان‌ها به ویژه در قسمت‌های جنوبی کشور مشاهده شد.
زبان کرواسی مدرن به توسعه خود ادامه می‌دهد و تحت تأثیر زبان انگلیسی است که در حوزه‌های تکنولوژی، علم و تجارت استفاده می‌شود. این امر در واژه‌برداری و انطباق اصطلاحات انگلیسی‌زبان در زندگی روزمره نمایان است.
امروز زبان کرواسی یک عنصر مهم هویت ملی و فرهنگ است. این زبان نقش کلیدی در آموزش، ادبیات، رسانه‌های جمعی و ادارات دولتی دارد. زبان همچنین وسیله اصلی ارتباط در زندگی اجتماعی و فرهنگی است و حفاظت و توسعه آن به یک وظیفه مهم برای دولت کرواسی تبدیل شده است.
توجه زیادی به حفظ پاکی زبان و محدود کردن تأثیر واژه‌برداری‌های خارجی معطوف شده است. در این راستا، سازمان‌های دولتی به طور منظم مصوبات قانونی منتشر می‌کنند که هدف آنها تنظیم استفاده از زبان در اسناد رسمی، و همچنین ایجاد واژه‌ها و اصطلاحات جدید است.
زبان به طور فعال در زمینه فرهنگی، به ویژه در ادبیات و تئاتر، مورد استفاده قرار می‌گیرد، جایی که نویسندگان و نمایشنامه‌نویسان کرواسی آثار را خلق می‌کنند که میراث فرهنگی غنی و زندگی معاصر کرواسی را بازتاب می‌دهند. زبان کرواسی همچنین از زمان ورود کرواسی به اتحادیه اروپا در سال 2013 یکی از زبان‌های رسمی این اتحادیه است که اعتبار آن را در عرصه بین‌المللی بیشتر می‌کند.
زبان کرواسی نه تنها وسیله‌ای برای ارتباط است بلکه عنصر مهمی از هویت ملی و فرهنگ است. تاریخ و ویژگی‌های آن رشد منحصر به فرد کرواسی و همچنین تأثیر فرهنگ‌ها و اقوام مختلفی را که کرواسی‌ها در طول قرن‌ها با آنها مواجه بوده‌اند، منعکس می‌کند. با وجود جهانی‌سازی و تأثیر زبان‌های دیگر، زبان کرواسی به توسعه ادامه می‌دهد و اهمیت خود را به عنوان وسیله اصلی ارتباط و نماد اتحاد ملی حفظ می‌کند.