تاریخی انcyclopedia
سریلانکا، د هند سمندر په یوه جزیر ی دولت، د پراخه تاریخي میراث سره، چې په بې شمیره اسنادو، متون او ثبتونو کې څرګندیدلی، ډک دی. دغه تاریخي سرچینې د سیمې کلتور، سیاست او مذهب زده کړې کې مهمه ونډه لري. راځئ چې هغو مهمو اسنادو ته وګورو چې د سریلانکا تیروتنې په پوهیدو کې مرسته کوي.
ماهاوامسا، چې معنی یې «لوی متون» دی، د سریلانکا له قدیمو او ډیر مهمو متونو څخه دی. دغه تاریخي حماسه په پنځمې پیړۍ کې د بودی monk مهناما لخوا ترتیب شوې او د جزیرې تاریخ د هندي مېلمنو په راتګ سره تر درېیمې پیړۍ پورې پوښي.
دغه سند مهمې پیښې لکه د بادشاهی ویجایا راتګ، د جزیرې په ترڅ کې د بودیزم خپرول او د مشهوري ماهاټوپا سټوپې جوړول تشریح کوي. د تاریخي اهمیت ترڅنګ، ماهاوامسا د همچو متونو او فلسفې د زده کړې لپاره یوه قیمتي سرچینه ده.
دیپاوامسا، یا «د جزیرې متون»، د ماهاوامسا پر بنسټ یوه پخوانۍ متن ده. دغه سند په څلورمې پیړۍ کې لیکل شوی او د سریلانکا لومړی تاریخي اثر ګڼل کیږي. که څه هم دا د ماهاوامسا په پرتله کم تفصیلي دی، دیپاوامسا د جزیرې د بودیزم د تشکیل سره تړاو لرونکې مهمې پیښې رڼا اچوي.
دغه متن همدارنګه د سریلانکا تاریخ په لیکلي بڼه سیستماتیک کولو لپاره د پخوانیو هڅو ثبوت دی، چې په قدیمه نړۍ کې یوه نادره خبره وه.
کوته پاده جتا، چې د جتا مجموعې یوه برخه ده، د بودا د مخکینۍ ژوندیو داستانونو یوه مجموعې ده. دغه سند د پخواني سریلانکا د اخلاقي او اخلاقي معیارونو په پوهیدو کې مهم دی.
د جتا متون هم د هغه وخت ټولنیزو، اقتصادي او سیاسي شرایطو په اړه معلومات وړاندې کوي، چې د تاریخي سرچینې په توګه یې ارزښتمن کوي.
سریلانکا د خپلو پخوانیو ډبرو کتیبو لپاره مشهوره ده، چې په مختلفو تاریخي شیانو لکه سټوپو، خانقاهونو او ماڼیو کې د کېدو لپاره موندل کیږي. دغه کتیبې، چې په پالي او قدیم سینګالی ژبه لیکل شوي، د ورځني ژوند، مذهبي عملونو او اداري تفصیلاتو په اړه معلومات برابروي.
جلا مشهوره کتیبه د سیگیریا په ډبره کې ده، چې د کلا او ماڼۍ د جوړولو په اړه رڼا اچوي. دغه کتیبې د سریلانکا د پرمختللي لیکلو سنت د مهمو ګواهیو څخه دي.
د کلونو په اوږدو کې د موزیو پاڼو کې مذهبي او غیر مذهبي متون ثبت شوي. دغه کاغذونه د درملنې، نجومی، ادبیاتو او قانون په اړه معلومات لري. ډیر له دې یې په بودی خانقاهونو او کورنیو ارشیفونو کې ساتل شوي.
د موزیو کاغذونه د پخواني سریلانکا د پوهې او علمي پرمختګ د لوړ کچې نښه ده.
د اروپایي کلونیزم دوره د ګڼ شمیر لیکلو سرچینو یوه مهمه کچه پریښوده، چې د پرتګال، هالنډ او بریتانیا ثبتونه شامل دي. دغه اسناد د جزیرې د ژوند اداري، اقتصادي او نظامي اړخونه په کلونیزه واکمنتوب کې راښيي.
په ځانګړي ډول د بریتانوي ارشیفونه مهم دي، چې د ریل پوهې جوړولو، د پلانسي اقتصاد او په ټولنه کې د ټولنیزې جوړښت بدلونونو په اړه معلومات لري.
د سریلانکا تاریخي اسناد د هیواد په تیروتنو کې د معلوماتو د غنی سرچینه تشکیلوي. دا نه یوازې د کلیدي پیښو په اړه خبرې کوي، بلکې د خلکو د ژوند کلتوري، مذهبي او ټولنیزو برخو هم انعکاس کوي. د دې متونو زده کړه د سریلانکا او د جنوبي آسیا د تاریخي پرمختګ په اړه عمیق پوهه برابروي.