جاپان په نړیواله لومړۍ جګړه کې

نړیواله لومړۍ جګړه، چې د 1914 څخه تر 1918 پورې روانه وه، په نړیوال تاریخ کې یو مهم پیښه وه چې ګڼ شمیر هیوادونه، په ځانګړي توګه جاپان، یې متاثر کړل. سره له دې چې جاپان د اساسي شخړو څخه ګوښه و، خو د جګړې په ګډون یې پر نړیوالې حالت او داخلي پرمختګ باندې پام وړ تاثیر وکړ. په دې مقاله کې موږ به د نړیوالې لومړۍ جګړی کې د جاپان رول، د هغې نظامي عملونه، د هیواد لپاره پایلې او په جګړې پایله نړۍ کې یې ځای وڅیړو.

د جاپان د جګړې ګډون علتونه

د جاپان ګډون په نړیواله لومړۍ جګړه کې له څو علتونو څخه متاثر شوی و:

امپریالیستي ارادې – جاپان له خپلو سرحدونو د پراختیا او د ختیځې آسیا کې د خپل نفوذ پیاوړتیا هڅه کوله.
د انګلستان سره اتحادیه – جاپان د 1902 کال د انګلوس جاپاني اتحادیې برخه وه، چې دا یې اړونکی و چې د جګړې په حالت کې له انګلستان سره ملګرتیا وکړي.
د آلماني مستعمراتو نیولو امکان – جاپان د آلماني مستعمراتو نیولو امکان په ارام سمندر او چین کې ولید.

د جګړې اعلان او نظامي عملونه

جاپان په رسمي ډول د آلمان په وړاندی جګړه د 1914 کال د اګوست 23 مه اعلان کړه:

د سمندري مستعمراتو نیول – جاپاني سرتیرو د آلمان د کنټرول لاندې جزیرو لکه مارشال او ماریان جزیرو نیولو پیل وکړ.
په چین کې عملیات – جاپان خپل پوځونه شاندون ته ولېږدول، چې هلته یې د آلماني موقعیتونو او د پراختیاوو نیولو هڅه وکړه.
د سمندري جګړو کې ګډون – جاپاني بیړۍ په سمندري عملیاتو کې فعاله برخه اخیستې او د سوداګریزو لارو خوندیتوب او د آلماني بېړیو له منځه وړلو ته ځانګړی شوې وې.

سیاسي او ډیپلوماټیک هڅې

د جګړې په جریان کې جاپان هم د خپلو ډیپلوماټیک هڅو پیاوړتیا کړې:

چین ته 21 تقاضا – په 1915 کې جاپان چین ته 21 تقاضا وړاندې کړه، چې مختلفو سیمو او اقتصادي ګټو باندې کنټرول شامل و.
د نفوذ پراختیا – جاپان جګړه د دې لپاره وکاروله چې په آسیا کې خپل نفوذ پیاوړی کړي، په ځینې سیمو کې عملي واکمن شي.
د اتحادیانو ملاتړېدل – جاپان مواد او سرتیري د اتحادیانو د ملاتړ لپاره برابر کړي، چې دا یې نړیوال عکس العمل ښه کړ.

پر جاپان د داخلي سیاست تاثیر

نړیواله لومړۍ جګړه د جاپان داخلي چارو باندې تاثیر درلود:

اقتصادي پرمختګ – د جګړې لپاره فرمایشونو د قوي اقتصادي پرمختګ لامل شو، چې د صنعتي نوښت ته یې وده ورکړه.
ټولنیزې بدلونونه – جګړې د ټولنیزو جوړښتونو کې بدلونونه راوست، د کارګر طبقې د ودې او نوي ټولنیزو حرکتونو د ظهور سره.
سیاسي فعالت – د اقتصادي بدلونونو په ټیټه کچه سیاسي فعالت زیات شو، چې د ډیموکراسي د اصلاحاتو غوښتنې ته وشانده.

د پاریس د سوله ییز کنفرانس کې ګډون

جاپان د 1919 کال په پاریس د سوله ییز کنفرانس کې ګډون وکړ:

د ستر قوت حیثیت – د کنفرانس برخه اخیستل د جاپان په نړیواله صحنه کې د ستر قوت حیثیت تایید کړ.
د سیمو ترلاسه کول – جاپان د ځینې سیمو کنټرول ترلاسه کړ، چې په کې د پخوانیو آلماني مستعمراتو په ارام سمندر کې شامل و.
د امریکا سره تړون – جاپان څو تړونونه لاسلیک کړل، چې د ملتونو لیګ په شمول، چې د هغې په نړیوالو چارو کې د نورې نفوذ لپاره مفید و.

پر جاپان پایلې

د جګړې د پای ته رسیدو وروسته جاپان له څو پایلو سره مخ شو:

اقتصادي چلنجونه – سره له دې چې اقتصاد لنډ مهال لپاره پیاوړی شو، خو د جګړې وروسته مشکلات، لکه د افراطیت او اقتصادي کموالی، په چټکۍ سره څرګند شول.
ټولنیزې احتجاجونه – د خلکو نارضایتي د شورشونو او اعتراضونو لامل شوه، چې د سیاسي بدلونونو او ټولنیزې عدالت غوښتونکو لپاره غوښتنې کاوه.
د نظامي اندیښنو زیاتیدل – جګړې وروسته د نظامي ذهنیتونو پیاوړي کیدل، چې په 1930مو کلونو کې د تهاجمي بهرني سیاست لامل شو.

جاپان په جګړه وروسته نړیوال سیاست کې

د جګړې وروسته جاپان د نړیوال سیاست په برخه کې د خپلې موقف پیاوړتیا کې کار وکوله:

ډیپلوماټیک اړیکې – جاپان د نورو هیوادونو سره ډیپلوماټیک اړیکې جوړې کړې، د نړیوال سیاست په ساحه کې د مهم لوبغاړي په توګه یې خپل حیثیت پیاوړی کړ.
اقتصادي همکارۍ – جاپان د نورو هیوادونو سره اقتصادي اړیکې پیاوړې کړې، چې د راتلونکو دریو لسیزو لپاره د اقتصادي ودې لامل شوه.
د ملتونو لیګ کې برخه اخیستل – جاپان د ملتونو ليګ غړی شو، هلته یې د خپلو ګټو د ترویج او په آسیا کې د خپل نفوذ د پراختیا هڅه وکړه.

پایله

جاپان په نړیواله لومړۍ جګړه کې مهم رول درلود او پام وړ سیاسي او اقتصادي ګټې یې ترلاسه کړې. سره له دې چې لنډ مهاله بریاوې وې، خو جګړه هم د یو لړ مشکلاتو لامل شوه چې د جاپان داخلي سیاست او ټولنیزو جوړښتونو باندې تاثیر وکړ. د دې دورې څخه درسونه د جاپان د راتلونکي پرمختګ او د 20مې پیړۍ په نړیوال سیاست کې د هغې رول بنسټ و.

شریکول:

Facebook Twitter LinkedIn WhatsApp Telegram Reddit Viber email

تاریخی انcyclopedia